„KLUCZOWE ZNACZENIE ŚRODOWISKA LOKALNEGO DLA SUKCESU PODMIOTÓW EKONOMII SPOŁECZNEJ”

Ekonomia społeczna – moda czy panaceum na problemy społeczne?
W ostatnich latach tematyka ekonomii społecznej uległa znacznej popularyzacji zarówno w wymiarze krajowym, jak i europejskim. Stała się ona kluczowym elementem polityki rozwiązywania problemów społecznych w Europie. Ekonomia społeczna oparta na zasadach solidarności, partycypacji i samorządności odgrywa znaczącą rolę w przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu i łagodzeniu negatywnych skutków gospodarki rynkowej. Poprzez wykorzystywanie narzędzi rynkowych realizuje cele społeczne, takie jak generowanie nowych miejsc pracy, wzmocnienie spójności społecznej czy budowanie społeczeństwa obywatelskiego.

Gospodarka społeczna – nowe spojrzenie na rozwój społeczności lokalnych
Ekonomia społeczna może stać się siłą napędową rozwoju lokalnego i regionalnego. Bazując na lokalnych zasobach może przyczynić się do ponownego rozkwitu zanikających zawodów oraz rewitalizacji obszarów wiejskich i rehabilitacji podupadających dzielnic przemysłowych na obszarach miejskich. Poprzez tworzenie nowych miejsc pracy, oferowanie szerokiego wachlarza produktów i usług, przy jednoczesnym wykorzystaniu lokalnej wiedzy i technologii oraz lokalnych zasobów pracy ekonomia społeczna staje się istotnym czynnikiem rozwoju społeczno – gospodarczego. Ożywienie społeczności lokalnej ma szczególne znaczenie zwłaszcza na terenach zmarginalizowanych, w których kumulujące się problemy społeczne blokują aktywność i rozwój. Jednak, aby podmioty ekonomii społecznej mogły z powodzeniem realizować cele społeczne potrzebują wsparcia ze strony otoczenia oraz zaangażowania społeczności lokalnej w podejmowaniu wspólnych przedsięwzięć. Wsparcie ze strony lokalnych władz i instytucji są kluczowymi czynnikami sukcesu podmiotów gospodarki społecznej.

Samorząd lokalny jako partner podmiotów ekonomii społecznej
Dotychczasowe działania polityki społecznej pokazują, iż przywrócenie osób wykluczonych społecznie do życia społeczno-zawodowego jest niezwykle kosztownym przedsięwzięciem. Dlatego też ekonomia społeczna powinna stać się dla władz publicznych realną szansą stworzenia alternatywnych, bardziej efektywnych oraz mniej kosztownych form pomocy osobom pochodzącym z grup marginalizowanych. Partnerstwo władz publicznych z sektorem gospodarki rynkowej daje szansę na usamodzielnienie wielu osób, a w efekcie wyjście ich z systemu pomocy społecznej.
Podmioty ekonomii społecznej powinny na stałe wpisać się w lokalną politykę gminy czy miasta. Władze lokalne powinny zatem spojrzeć na podmioty gospodarki społecznej jak na potencjalnego partnera, którego należy wspierać w realizacji wspólnych celów.
Najprostszą, a zarazem najmniej kosztowną formą wsparcia ekonomii społecznej przez władze lokalne jest tworzenie odpowiedniego klimatu m. in. poprzez sporządzanie właściwych zapisów w takich programach jak strategie rozwiązywania problemów społecznych czy gminne i powiatowe programy współpracy z organizacjami pozarządowymi.
Inną formą pozafinansowej pomocy jest zlecanie podmiotom ekonomii społecznej realizacji zadań publicznych, np. prowadzenia placówek opiekuńczo – wychowawczych, świadczenia pomocy osobom niepełnosprawnym czy cudzoziemcom.
Ponadto samorządy mogą kupować towary oraz usługi oferowane przez podmioty gospodarki społecznej wykorzystując tzw. „klauzule społeczne”. Instytucje publiczne mogą zlecać między innymi sprzątanie pomieszczeń biurowych, pielęgnację terenów zielonych, usługi cateringowe czy usługi opiekuńcze. Możliwość taką daje prawo zamówień publicznych poprzez zastosowanie wspomnianych „klauzul społecznych”. W praktyce oznacza to, iż ogłaszając przetarg samorząd może w opisie przedmiotu zamówienia zawrzeć dodatkowe wymagania, np. dotyczące zatrudnienia osób bezrobotnych, niepełnosprawnych, bezdomnych lub innych osób będących w trudnej sytuacji na rynku pracy.
Jeszcze inną formą pomocy jest udzielenie przez władze lokalne wsparcia rzeczowego w postaci udostępnienia na preferencyjnych warunkach sprzętu, bądź nieruchomości będącej w dyspozycji gminy lub powiatu.

Sektor biznesu jako klient podmiotów ekonomii społecznej
Środowisko lokalne to nie tylko instytucje publiczne, to także lokalny biznes, który również może przyczynić się do rozwoju ekonomii społecznej. Przedsiębiorcy powinni angażować się w życie społeczności lokalnej włączając się w realizację różnych przedsięwzięć. Mogą to czynić m. in. poprzez oferowanie własnego doświadczenia, organizację kampanii społecznych oraz wsparcie finansowe organizowanych działań. Ponadto przedsiębiorstwa mogą stać się stałym klientem sektora gospodarki społecznej kupując towary i usługi oferowane przez podmioty ekonomii społecznej. Przykładem współpracy sektora biznesu z przedsiębiorstwem społecznym jest działalność Spółdzielni Socjalnej Info Card z Łomży, która prowadzi telefoniczną obsługę klientów ogólnopolskich firm.

Każdy z nas może wspierać ekonomię społeczną
Włączenie się społeczności lokalnej w realizację wspólnych przedsięwzięć, a więc zaangażowanie każdego z nas także może przyczynić się do sukcesu podmiotów ekonomii społecznej. Powinniśmy pamiętać, iż podmioty ekonomii społecznej są tworzone z myślą o ludziach, a ich główną rolą jest wspieranie osób znajdujących się w trudnej sytuacji społeczno – zawodowej.
Jak zatem można wspierać tego typu działania? Jedną z najprostszych form jest kupowanie towarów oraz usług oferowanych przez podmioty ekonomii społecznej. Przedsiębiorstwa społeczne oferują wiele atrakcyjnych produktów i usług np. w Bydgoszczy znajduje się spółdzielnia socjalna prowadząca salon urody, w Wąbrzeźnie funkcjonuje zakład aktywności zawodowej prowadzący kręgielnię, a warszawska spółdzielnia socjalna „Stary Mokotów” prowadzi internetowy sklep ze zdrową żywnością.
Inną formą pomocy jest wolontariat. Jako wolontariusz można zaangażować się przy realizacji wydarzenia na rzecz społeczności lokalnej, można też zostać wolontariuszem w organizacji pozarządowej, kościelnej bądź placówce publicznej. Instytucje te nie mogą jednak korzystać ze wsparcia wolontariuszy przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Wolontariat przynosi pozytywne skutki dla obu stron. Organizacja zyskuje bezpłatną pomoc nowego pracownika, wolontariusz zaś zdobywa doświadczenie i umiejętności oraz podnosi swoje kwalifikacje.

Czy samo wsparcie środowiska lokalnego wystarczy?
Z pewnością nie możemy obarczać społeczności lokalnej odpowiedzialnością za powodzenie działań z obszaru ekonomii społecznej. Na sukces podmiotów gospodarki społecznej składa się bowiem wiele czynników. Wśród nich należałoby wymienić działania nie tylko na poziomie lokalnym, ale również centralnym. Władze mogą dążyć do tworzenia odpowiednich regulacji prawnych umożliwiających tworzenie, funkcjonowanie oraz finansowanie tego typu przedsięwzięć. Obecnie trwają prace nad stworzeniem nowego aktu prawnego – ustawy o przedsiębiorstwie społecznym i przedsiębiorczości społecznej. Ponadto utworzony został projekt Krajowego Programu Rozwoju Ekonomii Społecznej.
Poza organami centralnymi także samorząd wojewódzki może angażować się w proces projektowania i wdrażania polityki wspierania rozwoju ekonomii społecznej. W tym celu każde z województw zobowiązane jest do przygotowania i realizacji wieloletniego planu działania na rzecz promocji i upowszechniania ekonomii społecznej oraz rozwoju instytucji sektora ekonomii społecznej i jej otoczenia w regionie. W województwie podlaskim zakłada się, iż Wieloletni Plan Rozwoju Ekonomii Społecznej utworzony zostanie do końca 2012 r.
W październiku bieżącego roku planowane jest przeprowadzenie otwartych konsultacji społecznych. Projekt Wieloletniego Planu Rozwoju Ekonomii Społecznej dostępny będzie na stronie internetowej Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Białymstoku, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego oraz w Biuletynie Informacji Publicznej. Za przeprowadzenie konsultacji społecznych odpowiadać będzie Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Białymstoku. Już dziś zapraszamy wszystkie organizacje pozarządowe i instytucje zainteresowane tematykę ekonomii społecznej do wzięcia czynnego udziału w otwartych konsultacjach społecznych, które zaplanowane zostały na październik bieżącego roku.

Agnieszka Sobolewska
asystent ds. ekonomii społecznej
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Białymstoku